Geschiedenis van Heusden

Heusden is vermaard als zeventiende-eeuwse vestingstad. In veel opzichten lijkt Heusden nog (of juister: weer) op de stad zoals de Amsterdamse kaartenmaker Joan Blaeu die weergaf op zijn bekende plattegrond uit 1649. Maar het stadje is veel ouder: wie goed kijkt, ziet binnen de vroegmoderne vestingwallen het complete en nagenoeg ongewijzigde stratenpatroon van het middeleeuwse Heusden. Dat stadje ontstond rond 1200 in de schaduw van de burcht die de heer van Heusden op een strategische plek liet verrijzen, even ten noorden van het Oude Maasje en net ten zuiden van de toen nog sterk meanderende Maas. Deze burcht was de opvolger van een vroegere versterking ter plaatse van het huidige Oudheusden, dat die naam dus niet zonder reden draagt. 

De heer van Heusden was lange tijd een kleine maar zelfstandige landsheer, wiens gebied ingeklemd lag tussen het graafschap Holland, het hertogdom Brabant en het graafschap (later hertogdom) Gelre. Deze machtige buren waren er op uit om stad en land van Heusden aan hun eigen territoria toe te voegen, niet alleen vanwege de strategische ligging op een middeleeuws drielandenpunt, maar zeker ook vanwege de tol die bij Heusden moest worden afgedragen door passerende schippers. Aanvankelijk wist de heer van Heusden de hem omringende vorsten handig tegen elkaar uit te spelen, maar in de eerste helft van de veertiende eeuw raakte hij meer en meer onder invloed van de Brabantse hertog. Daarin kwam plotseling verandering in 1357, toen de Hollandse graaf erin slaagde Heusden en het omliggende gebied in handen te krijgen. Eeuwenlang bleef Heusden een Hollandse stad, totdat deze regio in 1815 onderdeel werd van de provincie Noord-Brabant.