Een venster op de stadsgeschiedenis Museum De Roos: een tijdreis in ’t hart van Geertruidenberg

Zodra ik de Markt op wandel, springt het pand in het oog. Aan de gevel wappert de vlag van De Langstraat dapper in de wind: het Toeristisch Informatiepunt vind je hier namelijk ook.

Ron en ik ontmoeten elkaar bij de ingang van het pand dat ook het Toeristisch Informatiepunt (TIP) is. Ik wandel achter Ron aan het museum door en de trap op. We gaan zitten in de bestuurskamer, hij zet koffie. First things first. Ondertussen kletsen we raak over het bijzondere gebouw waar we ons in bevinden en het museum dat zo ontzettend veel verhalen vertelt over de stad, dat je er makkelijk een hele middag in zoet kunt brengen.

Ron is sinds twee jaar voorzitter van het museum. Daarvoor zat hij al in het bestuur, dus hij is al lange tijd betrokken. Destijds merkte hij op dat de schwung er een beetje uit was bij Museum De Roos. De vaste tentoonstelling bleef lang hetzelfde en het museum kon in zijn geheel wel een frisse wind gebruiken. Ron werd aangesteld als voorzitter en mocht losgaan met zijn ideeën. En dat heeft z’n vruchten afgeworpen.

Hij begon met de herindeling van het pand. Dit enorme project is recent afgerond en het museum ziet eruit om door een ringetje te halen. Daarbij zorgde hij dat de vaste tentoonstelling op chronologische volgorde kwam te staan en breide hij de museumstukken uit met begeleidende teksten.

Ron vertelt: “Vroeger waren er veel minder verhalen te lezen in het museum. Dat vond ik zonde want er is juist zo ontzettend veel te vertellen over de geschiedenis van Geertruidenberg en de museumstukken. Zo kon je hier vroeger verschillende kanonskogels bewonderen, maar deze lagen allemaal op een hoop zonder uitleg erbij. Ik kwam erachter dat er op die hoop wel drie verschillende soorten lagen, allemaal uit een andere tijd en met dus een compleet ander verhaal. Dat vond ik zonde, die verhalen verdienen het om een eigen podium krijgen. Daarom krijgen dit soort items nu een eigen plek in het museum, op chronologische volgorde, mét verhalenkaartje erbij.” 

De vaste tentoonstelling is ook enorm uitgebreid. Dankzij de rijke geschiedenis van gemeente Geertruidenberg, worden hier veel objecten uit de bodem gevist met enorme historische waarde. In de Zoutmanstraat bijvoorbeeld, waar de bodem nu af wordt gegraven voor de bouw van een nieuw appartementencomplex waardoor er allerlei middeleeuwse objecten en zelfs stukken stadsmuur werden ontdekt. Het meeste wordt verzameld in een groot depot waar Ron regelmatig een kijkje gaat nemen. Het is een heel proces, dat uitzoeken van objecten. En er komt veel archeologische kennis bij kijken. Want herken maar eens een knoopje of potscherf van een paar eeuwen terug.

Ron lacht: “Soms zien we ook niet gelijk hoe speciaal iets is. Zo hangt er in de wisselexpositie een stuk ketting uit de ophaalbrug van het kasteel dat ooit in Geertruidenberg stond. Dat was bijna naar oud ijzer gegaan! Toen het uit de grond kwam zag het er namelijk niet uit. Toch besloten we het schoon te laten maken. Gelukkig maar! Het is een van de bijzonderste vondsten van de laatste tijd!”

Iedere zes maanden is in het museum een andere tentoonstelling te zien, zodat een bezoek blijft verrassen. In de wintermaanden gaat deze expositie altijd over een onderwerp uit gemeente Geertruidenberg en in de zomermaanden is het heel divers.

Het is tijd voor een rondje door het museum. Ron neemt me enthousiast mee door de vertrekken vol vitrines, maquettes en andere museumstukken. Overal zijn verhalen te lezen over de bewogen geschiedenis van gemeente Geertruidenberg.

We beginnen in de Frankische tijd, rond het jaar 800. Toen kwam Geertruidenberg al voor in de geschiedenis. Al werd het toen ‘Baurg’ genoemd, dat slaat op de grote heuvel waar de stad op gebouwd is. Deze heuvel was onderdeel van een duinenrij, want Geertruidenberg, of ‘Baurg’, lag destijds aan de kust!

“Erg geschikt voor bewoning was het hier daarom eerst niet”, legt Ron uit. “Daarom vind je hier niet zoveel uit de Romeinse tijd bijvoorbeeld. Wel zijn we altijd een doorgang geweest naar de rest van De Langstraat en Holland, dus er zijn wel wat overblijfselen gevonden.”

Inmiddels zijn we aanbeland bij de middeleeuwen. Het is me wat, deze reis door de tijd. “De middeleeuwen waren echt de hoogtijdagen hier”, begint Ron zijn verhaal. “Vooral de veehandel zorgde voor bergen met inkomsten. Dit komt door het gras uit de omgeving, dat is heel rijk en voedzaam. Van deze bloeiende veehandel zie je hier nog steeds de sporen, denk maar aan de Koestraat.”

Door deze rijkdom, hebben er nogal wat grote namen hier rondgelopen. “Er zijn heel veel graven en gravinnen in de stad geweest. In 1269 trouwde Floris V, graaf van Holland, hier zelfs met Beatrijs van Vlaanderen!”

Naast Baurg heeft Geertruidenberg meer namen gehad. Zo werd het in de middeleeuwen ‘Mons Sanctae Gertrudis’, oftewel: de berg van de heilige Gertrudis. Wie was deze Gertrudis dan dat de hele stad naar haar vernoemd werd? Volgens de legende was zij een verhevene die hier kwam om het Christendom te verkondigen en ook nog de ratten verjoeg. Iets wat in grote dank werd afgenomen in die tijd. Pas veel later, in 1200 werd ze vereerd en heilig verklaard.

Ron weet me zoveel te vertellen over de geschiedenis, dat ik hem vraag of hij wellicht een achtergrond als historicus heeft. Hij moet lachen. Nee, dat heeft hij niet. Wel is het zijn hobby om zich te verdiepen in de geschiedenis, en dan met name krijgsgeschiedenis.

“Toen ik voorzitter werd, waren ze hier nog bang dat ik er een heus oorlogsmuseum van zou maken”, grinnikt hij. “Maar dat is niet gebeurd hoor! Wel heb ik de riddertournooien mooi uitgelicht in de kelder. Dit gebeurde hier veel, Geertruidenberg lag namelijk enorm centraal ten opzichte van Vlaanderen en Holland.”

We zijn bij het achterste gedeelte van de zaal aanbeland en bevinden ons in het jaar 1420. Het enorme kasteel dat ooit in Geertruidenberg stond, werd verwoest.

Ron wijst naar de maquette: “Van zo’n enorm kasteel komen natuurlijk een hele hoop bakstenen af. Nadat het kasteel kapotgeschoten werd door kanonskogels, besloten de inwoners van Geertruidenberg om het gebouw af te breken. Maar de stenen werden gerecycled. Na 150 jaar was het kasteel helemaal weg en waren alle stenen gebruikt voor de bouw van de huizen in de stad. Grappig, hè? Eigenlijk loop je dus als het ware nog altijd door het oude kasteel hier.”

Het zat de mensen in Geertruidenberg niet mee. Eén jaar na de verwoesting van het kasteel vindt de Elisabeth-vloed plaats en Geertruidenberg wordt afgesneden van Holland. Waar vroeger de doorgang zat, vind je nu de Biesbosch. De landhandel stopte abrupt en het ging heel snel bergafwaarts met de stad.

En wat gebeurde er toen? Nou, genoeg! Van de 80-jarige Oorlog tot de aanleg van de Zuiderwaterlinie en het ontstaan van de vestingstad tot de Wereldoorlogen. Maar dat mag je allemaal zelf gaan ontdekken in Museum De Roos.

Ik vraag Ron of er ook wel kinderen langskomen in het museum. Hij antwoord: “We bieden een speciaal educatieprogramma aan met rondleidingen waarbij de kinderen op een vermakelijke manier de verhalen uit het museum horen. Daarnaast kunnen ze in de weer met het reconstrueren van potscherven als een échte archeoloog en hun schrijfkunsten testen met een ganzenveer. Kids die het museum bezoeken, kunnen bij binnenkomst een speurtocht meepakken waarmee ze op avontuur gaan dwars door de tijd. Genoeg vermaak dus!”

Ron en ik wandelen langzaam terug naar de ingang waar je het Toeristische Informatiepunt vindt. Het is een gezellig welkom. Hier kun je terecht voor allerlei informatie over de leukste plekken en activiteiten in de regio. Je pakt hier gemakkelijk een folder, routeboekje of flyer mee of kies een leuk souvenirtje uit De Langstraat. De medewerkers aan de balie helpen je met veel enthousiasme om alles uit je bezoek aan Geertruidenberg en omgeving te halen.

Ik bedank Ron voor het interessante bezoek. Met de indrukwekkende verhalen uit het museum nog vers in mijn hoofd, stap ik de auto in. Aan iedereen die dit leest kan ik alleen maar aanraden: ga het zelf beleven bij Museum De Roos.